Een volgende federale regering zal geconfronteerd worden met een onmogelijke besparingsopdracht als we Europa vrije baan geven. Terwijl ze moet gaan voor een sociaal en sterk beleid dat goed is voor de mensen en onze welvaart niet naar de vaantjes helpt.
Het Europees Parlement stemde over het mandaat waarmee ze de gesprekken aangaat met de Commissie en de Europese regeringen om te praten over de nieuwe Europese begrotingsregels. Die regels bakenen de financiële speelruimte van de lidstaten af. Wat ligt er voor België op tafel? Een begrotingsinspanning die kan oplopen van 7 miljard euro in 2025 tot maar liefst 30 miljard euro tegen 2029. Dat is het bedrag dat een volgende regering dan zou moeten vinden: er hangt een zwaard van Damocles boven onze hoofden.
De voorstellen die Europa op tafel legt, vereisen dat een land zoals het onze op vier jaar tijd de staatsschuld versneld afbouwt en het begrotingstekort tot onder 3% van het bruto binnenlands product brengt. Daarbovenop moeten landen ook nog eens budgettaire reserves aanleggen.
Sociaal kerkhof
Volgens het Planbureau en het Brueghelinstituut zou dat betekenen dat ons land jaarlijks een bijkomende begrotingsinspanning moet leveren van minstens 1% bbp, en dat cumulatief over een periode van vier jaar. Dat betekent een inspanning van meer dan 4% van het bbp tegen 2029. Met een bbp van meer dan 600 miljard euro bedraagt de inspanning zo tussen 25 en 30 miljard euro. Als België zich niet aan dit strikte saneringsplan houdt, volgen er zware boetes. Om de inspanning bevattelijk te maken: de begroting van de Federale overheid bedraagt om en bij de 280 miljard euro. De helft van dit bedrag gaat naar sociale zekerheid.
Met een strikte uitgavennorm die deel uitmaakt van de nieuwe regels kunnen we niet anders dan te kijken naar onze sociale uitgaven: jaarlijks gaat 70 miljard naar pensioenen of 15 miljard naar ziekte- en invaliditeitsuitkeringen.
Gaat Europa een sociaal kerkhof organiseren?
Wat voor samenlevingsmodel streef je na waarin de rekening misschien kan kloppen, maar waar een bevolking leeft in onzekerheid en armoede?
Europa bevindt zich op een kruispunt waarbij het nieuwe budgettair kader dat momenteel wordt onderhandeld, zorgwekkend veel lijkt op het strikte budgettaire beleid dat volgde op de financiële crisis van 2008-2009. Destijds leidden strikt begrotingsfetisjisme tot een tweede recessie, met alle sociale gevolgen vandien.
Sterker
Dezelfde fout dreigt Europa nu weer te maken, met potentieel nadelige gevolgen voor cruciale investeringen voor onze welvaart, de strijd tegen klimaatverandering of het algemeen welzijn. Deze nieuwe regels leggen een zware last leggen op landen met een hoge schuld, zoals Italië of België. Ze treffen ons land onevenredig hard.
Naast onze huidige uitgaven staan we immers voor andere grote uitdagingen: de komende jaren is er veel geld nodig voor een doortastend klimaatbeleid. Zonder die investeringen lopen deze vertraging op, wat we ons niet kunnen veroorloven. De EU heeft zichzelf sociale doelstellingen opgelegd, waar ook geld voor nodig is. Maar die doelstellingen zijn totaal onbereikbaar zonder uitgaven op dat vlak. Bovenal zijn investeringen nodig om onze economie productiever te maken. Dat doe je door flink te investeren in mensen en infrastructuur. Die investeringen staan op de helling
Besparen of investeren is een keuze. Vijftien jaar geleden werd gezegd dat we besparingen nodig hadden om de euro overeind te houden. Uiteindelijk bleef de euro simpelweg overeind door een politieke belofte van Mario Draghi, de toenmalige baas van de Europese Centrale Bank om de euro “koste wat kost” te beschermen. U leest het, een politieke keuze. En zo geschiedde.
Socialer
Het lijkt erop dat het Europees Parlement de ernst van de huidige situatie niet goed inschat. Wat we nu nodig hebben, is een koerswijziging. Begrotingsinspanningen moeten over een langere termijn gespreid worden en moeten rekening houden met de economische conjunctuur, zo vermijd je te besparen in economisch moeilijke tijden.
Verder is het cruciaal dat we blijven investeren in de gezamenlijke doelen van de EU, zoals klimaatmaatregelen en sociale doelstellingen. Het zou ook passend zijn dat eerst een grondige analyse wordt gemaakt van de potentiële effecten van deze budgetregels voordat ze definitief goedgekeurd worden. Ons prachtige continent heeft een beleid nodig dat een middenweg vindt tussen geldzaken op orde houden, maar tegelijkertijd weet te investeren in onze toekomst en sociale welzijn. Want draait politiek toch voor een groot stuk om, toch?