Onze sociale zekerheid is robuust systeem dat zekerheid en bescherming biedt. Door de miljarden die we een volgende regering moet zoeken, kijken liberale en rechtse politici nu al naar onze sociale zekerheid. Als we hen zouden laten doen, dan zouden we onszelf gewoon kapotbesparen. Dat moeten we ten alle tijden vermijden.
Dankzij onze sociale zekerheid werden miljoenen en miljoenen burgers, werknemers en hun gezinnen bevrijd van de angst voor ziekte, werkloosheid en lagere welvaart. Onze sociale zekerheid vormt het fundament van onze democratie, het is een robuust systeem en moet zo blijven. Iedereen komt er op een gegeven moment wel mee in aanraking. We gaan toch niet toelaten dat daar aan geraakt wordt?
Een volgende regering zal op zoek moeten naar geld. Die opdracht wordt door werkgeversorganisaties, liberalen en N-VA vaak automatisch verbonden met ‘besparen op sociale uitgaven’. Dat is een barslecht idee. Sociale uitgaven staan voor essentiële ondersteuning zoals uitkeringen bij ziekte of werkloosheid, pensioenen, betaalde vakanties, en moederschapsverlof.
Deze uitgaven zorgen er ook voor dat mensen minder hoeven te betalen voor medische zorg. Investeren in die sociale zekerheid is dus investeren in de levenskwaliteit van onze bevolking.
Welk weldenkend mens kan daarop willen besparen? Wel, daar lijken partijen als N-VA en Open VLD een broertje dood aan te hebben.
Cadeaus voor werkgevers
De regering-Michel, met opnieuw partijen zoals Open VLD, CD&V, MR en N-VA, is een voorbeeld van hoe het niet moet. Deze regering nam de beslissing een taxshift door te voeren, waarbij de bijdragen van werkgevers aan onze sociale zekerheid werden verlaagd. Deze taxshift sloeg een gat van vele miljarden. Het was een cadeau aan de werkgevers en resulteerde in een tekort op andere plekken in onze economie, een probleem waar we vandaag de dag nog steeds mee te maken hebben.
Systeemgeworden solidariteit
De zorgen rondom het begrotingstekort en de verwachte besparingen zijn anno 2024 groot. Het waarborgen van de betaalbaarheid van onze sociale zekerheid zou daarom een topprioriteit moeten zijn in de kiescampagne.
Ons socialezekerheidssysteem is geen overdreven luxe;
het is een fundamenteel onderdeel van onze samenleving.
Het grootste deel van het budget gaat naar de ziekteverzekering, wat een basis is voor elke geciviliseerde maatschappij. Een aanzienlijk deel gaat ook naar pensioenen, die in België eigenlijk aan de lage kant zijn. En dan zijn er nog uitgaven voor zaken als werkloosheidsuitkeringen, arbeidsongevallenverzekeringen en vakantiegeld. Moeten we op deze essentiële diensten beknibbelen? Neen dus.
Onze sociale zekerheid is de systeemgeworden solidariteit. Het systeem weerspiegelt onze beschaving, waarbij iedereen bijdraagt naar vermogen en ontvangt naar nood. Gezonde mensen helpen de zieken, mensen met hogere inkomens dragen meer bij dan die met lagere inkomens, werkenden ondersteunen de werklozen, en de huidige werkende generatie zorgt voor de pensioenen van degenen die hun hele leven hebben bijgedragen.
Waar dan wel?
De versterking van de financiering van de sociale zekerheid is een cruciale kwestie die aandacht behoeft. Dit kan bereikt worden door verschillende maatregelen.
Versterken
- Ten eerste, het is essentieel om de verlagingen van werkgeversbijdragen te heroverwegen en eventueel af te schaffen, vooral omdat er geen sluitend bewijs is dat deze verlagingen daadwerkelijk bijdragen aan het creëren van nieuwe banen.
- Daarnaast zou de invoering van een specifieke overheidsdotatie, een ‘vergrijzingsdotatie’, om de kosten van de vergrijzing in de pensioenen en de ziekteverzekering te helpen dragen, een stap voorwaarts kunnen zijn in het verstevigen van de financiële basis van de sociale zekerheid.
- We denken er ook aan om een progressieve algemene sociale bijdrage in te voeren op alle vormen van inkomen die kan bijdragen aan een eerlijker en robuuster systeem van sociale zekerheid. Die nieuwe bijdrage moet de kapitaalinkomens aanspreken, de opbrengst gaat rechtstreeks naar de sociale zekerheid. Waarom? Omdat sociale bescherming nu grotendeels wordt gefinancierd op basis van bijdragen uit één inkomenscategorie: de inkomens uit arbeid. De uitgaven zijn er nochtans voor iedereen: gezondheidszorg, arbeidsmarktmaatregelen …
- Studentenarbeid, bijklussen, flexi-jobs … Alsmaar meer statuten ontsnappen aan de gewone bijdragen. Dit ondergraaft de inkomsten van de sociale zekerheid. De mensen in deze statuten bouwen minder sociale zekerheidsrechten op en zijn minder beschermd in het arbeidsrecht. Zij blijven dus in de kou staan, terwijl wie hen tewerkstelt ‘profiteert’. Deze afwijkende regelingen, die leiden tot concurrentie tussen werknemers op niveau van de fiscale en sociale bijdragen, moeten herzien en gereorganiseerd worden.
Voeden
Waar kunnen we in ons land nog financiële middelen vinden om onze sociale zekerheid te ondersteunen of de begrotingsput te dempen?
- De loonsubsidies zijn in recente jaren enorm toegenomen. Deze subsidies, die bedoeld zijn om de loonkosten te drukken voor zaken als nachtwerk, overuren, ploegenarbeid en R&D, bereikten in 2020 meer dan 9 miljard euro. Ze vormen de grootste economische steun in België, terwijl ze in de buurlanden nauwelijks bestaan, wat het vermeende loonkostenverschil met deze landen mogelijk vertekent. Daar valt zeker wat te rapen.
- Een tweede potentiële bron van inkomsten is een vermogenskadaster gekoppeld aan een vermogensbelasting. Het idee hierachter? Het is tijd om bij te dragen naar vermogen. Terwijl we al veel weten over financiële bezittingen en eigendom van land en grond, is er in België nog geen belasting die specifiek grote vermogens aantikt, voornamelijk door tegenstand van conservatieve politieke figuren.
Een eerlijke belastingheffing vereist een duidelijk beeld van wie wat bezit, en een vermogenskadaster kan hierbij helpen om vervolgens op een rechtvaardige manier belasting te heffen op grote vermogens.
Conclusie: fair bijdragen naar vermogen, waarbij de sterkste schouders, de zwaarste lasten dragen. Daar moeten we naar toe. En dit zal ervoor zorgen dat we tot een duurzame financiering komen van onze sociale zekerheid.